Lộ trình sự nghiệp của Lập trình viên – Đầu tư càng sớm tương lai càng khỏe

Một ‘cơn ác mộng’ mà nhiều lập trình viên phải đối mặt, đó là sự thăng tiến có thể đạt đến một điểm cao nhất rồi sau đó bắt đầu suy giảm, mất hứng thú với việc viết code (trừ khi họ thực sự rất rất đam mê lập trình). Rất nhiều lập trình viên có kinh nghiệm đều đồng ý rằng có một khoảng thời gian hiệu suất làm việc của một lập trình viên có hạn, liệu điều này có ảnh hưởng đến công việc của họ trong tương lai khi tuổi tác càng ngày càng cao

Vậy sự nghiệp của một lập trình viên sẽ phát triển như thế nào khi họ già đi? Có những lựa chọn & cơ hội nào cho các lập trình viên ‘có tuổi’?

1. Người mới vào nghề (Fresher)

Fresher thường là những sinh viên mới tốt nghiệp ngành Công nghệ thông tin, những người vừa bắt đầu sự nghiệp của mình như là lập trình viên. Fresher đã được trang bị kiến thức căn bản cần thiết, bao gồm kiến thức về logic, cấu trúc phần mềm, cơ sở dữ liệu… Họ cần một môi trường để áp dụng, thực hành, học hỏi và phát triển những kỹ năng chuyên môn và kỹ năng mềm.

2. Junior Developer

Lập trình viên có kinh nghiệm từ 0 đến 2 năm, thường là những người đã trải qua giai đoạn thực tập và làm việc với vị trí người mới vào nghề, đã có kinh nghiệm trong việc lập trình ứng dụng trên thực tế, có kiến thức cơ bản về toàn bộ quy trình phát triển ứng dụng, sử dụng ngôn ngữ lập trình hoặc framework, hiểu biết về cơ sở dữ liệu, lưu trữ và truy xuất dữ liệu.

Lúc này, họ có thể viết các chức năng cho ứng dụng, tuy nhiên, mã nguồn của họ có thể gặp lỗi do thiếu kinh nghiệm trong việc tối ưu hóa quá trình truy xuất dữ liệu. Đôi khi, mã nguồn không tối ưu có thể gây tốn tài nguyên của máy chủ. Khi bắt đầu sự nghiệp lập trình, đó là thời điểm khó khăn và có thể làm bạn nản lòng. Đôi khi, bạn có thể cảm thấy kiến thức của mình chưa đủ để đáp ứng yêu cầu công việc, và bạn có thể không hiểu làm sao người khác có thể viết ra những ứng dụng lớn và phức tạp như vậy. Đôi khi, bạn có thể tự hỏi tại sao bạn vẫn chưa thăng tiến lên cấp độ Senior. Bạn nhìn vào các lập trình viên Senior khác và nghĩ rằng thực sự thì công việc của bạn cũng giống như của họ.

Điểm yếu của lập trình viên mới thường là kinh nghiệm, ngay cả khi họ thông minh và học hỏi nhanh chóng, họ vẫn chưa có kinh nghiệm thực tiễn với các tính năng hoặc mã nguồn phức tạp. Để giải quyết vấn đề này, họ cần tiếp tục học hỏi, tự xây dựng sản phẩm của riêng mình để có thể giải quyết các vấn đề cơ bản một cách hiệu quả. Khi đó, nhà quản lý của họ sẽ thấy họ đủ sẵn sàng để chia sẻ kiến thức và giao phó cho họ những vấn đề phức tạp hơn.

3. Lập trình viên chủ chốt (Senior Developer)

Đây là dân lập trình có kinh nghiệm từ 3 đến 8+ năm, có khả năng xử lý các vấn đề phức tạp, viết ứng dụng lớn, có khả năng thiết kế các cấu trúc cơ sở dữ liệu lớn và tính năng phức tạp của ứng dụng. Hiểu biết sâu sắc về cơ sở dữ liệu và các dịch vụ ứng dụng (hàng đợi, caching, v.v…). Lập trình viên ở cấp độ senior thực sự quan trọng trong việc xây dựng toàn bộ các ứng dụng ở quy mô lớn. Ở cấp độ này, bạn sẽ đối mặt với hai hướng đi trong sự nghiệp. Một là nếu bạn hiểu công nghệ đủ để trở thành một lập trình viên senior, bạn có thể đã có kinh nghiệm kỹ thuật đủ sâu để trở thành một lãnh đạo kỹ thuật hoặc Giám đốc công nghệ (CTO) của một startup. Tuy nhiên, lúc này, bạn cần học hỏi thêm về quản lý con người, quản lý quy trình phát triển phần mềm…

Ngược lại, bạn có thể tiếp tục nghiên cứu sâu về kiến thức kỹ thuật, đam mê giải quyết các vấn đề liên quan đến hệ thống lớn, có khả năng chịu tải cao và bạn có thể không muốn đảm nhận trách nhiệm quản lý con người.

4. Tech Lead

Có kinh nghiệm lập trình từ 5 đến 10+ năm. Có các kỹ năng của một lập trình viên chủ chốt. Hiểu đủ sâu và rộng về các công nghệ, chọn một hoặc nhiều ngăn xếp công nghệ cho nhóm phát triển để giải quyết các vấn đề trong hệ thống lớn. Ở cấp độ này, bạn sẽ phải đưa ra nhiều quyết định quan trọng để dẫn dắt tất cả các lập trình viên trong nhóm, từ việc chọn ngôn ngữ lập trình, chọn công cụ phát triển, đến thiết kế hệ thống…

Một số lúc, bạn có thể viết mã nguồn, xác định các quy tắc về biến, hàm, tuy nhiên, công việc chính thường liên quan đến thiết kế hệ thống và đảm bảo rằng hệ thống có thể mở rộng và tích hợp nhiều ngăn xếp công nghệ để đáp ứng nhu cầu.

5. Quản lý cấp trung

Chức danh này thường là Product Manager hoặc Project Manager. Là người quyết định quan trọng đối với các tính năng cần có của một sản phẩm thông qua việc nghiên cứu, phỏng vấn và đánh giá. Sau nhiều năm dày công với công việc lập trình, bạn có thể cảm thấy nhàm chán và công việc quá tải. Trong khi bạn vẫn bị cuốn vào việc code, quản lý vẫn khó chịu và đặt áp lực. Bạn có thể cảm thấy căng thẳng và không công bằng, tự hỏi tại sao bạn không thể làm những gì mà PM làm.

Thực tế, khi trở thành một PM, bạn sẽ không cần phải viết code nữa. Nhưng đổi lại, bạn sẽ phải đối mặt với một loạt công việc và KPI, và đương nhiên phải chịu trách nhiệm cao hơn rất nhiều

6. Quản lý cấp cao

Chức danh này thường là CTO hoặc CEO. Ở cấp độ này, bạn sẽ trở thành người truyền cảm hứng, dẫn dắt các lãnh đạo và nhóm theo một tầm nhìn cụ thể. Bạn ở đỉnh cao của sự nghiệp, và bạn sẽ ít tiếp xúc hơn với việc viết code. Điều quan trọng nhất ở đây là con người.

Các quản lý cấp trung (mid-level manager) vẫn có thể dành thời gian để thử nghiệm với công nghệ, trong khi các quản lý cấp cao phải tập trung tất cả vào việc lãnh đạo con người: truyền cảm hứng, tạo động lực, lãnh đạo và đề xuất chiến lược.

Không phải ai cũng phù hợp với mọi loại công việc, luôn có những lập trình viên lớn tuổi vẫn miệt mài với việc viết code vì đam mê của họ, và luôn có những tài năng trẻ nổi lên để làm lãnh đạo. Quan trọng nhất là bạn cảm thấy yêu công việc mình đang làm.